Handboek voor kinderwerkers : boekbespreking

Onlangs zie ik het handboek voor kinderwerkers bij de nieuwe aanwinsten staan. Op het boekkaartje staat: praktische gids voor medewerkers in het kerkelijk kinderwerk. Dat wil ik natuurlijk lezen. Is het een echte aanwinst voor de bibliotheek?

Voorzijde handboek voor kinderwerkers

Voor alle kerkelijke kinderwerkers

Het handboek voor kinderwerkers doet haar naam eer aan. Zowel kindernevendienstleiding als clubleiding worden in dit boek aangesproken. Ook als je basiscatechese geeft is, het een goed boek om een keer door te lezen.
Dit boek behandelt onderwerpen waar kinderwerkers mee te maken hebben. Daarnaast is de uitgave ook bruikbaar als startpunt bij een bezinning op het kerkelijk jeugdwerk. Of als inleiding op een discussie.
Momenteel ken ik nog geen ander boek dat geschikt is voor álle soorten kerkelijke kinderwerkers. Ik ken het boek Kind aan huis. Als ik het me goed herinner is dat vooral geschreven voor kindernevendienstleiding en zondagsschoolleiders.

Motivatie

Waarom werk je met kinderen in de kerk? Door jezelf die vraag te stellen kom je al snel bij je eigen, persoonlijke motivatie. Het is goed om jezelf bewust je zijn van de Bron van je handelen. Het eerste hoofdstuk biedt praktische hulpmiddelen om tot een beleidsplan voor kerkelijk kinderwerk te komen; het kader en de doelstellingen. Hoe kan je met kinderen omgaan in de kerkdienst? Betrokkenheid van ouders kan je stimuleren door bijvoorbeeld een opdracht mee naar huis geven. Dat vind ik een leuk idee om een keer te gaan doen.

Taakgericht of mensgericht?

Weer lees ik dat het gaat om de relatie die je opbouwt met de kinderen. Dat is belangrijker dan de inhoud, wàt je vertelt. Tja, dat vraag ik me af. Daar wil ik nog een keer goed de tijd voor uittrekken om daar eens over na te denken.

Eigen geloof

Wat goed dat er aandacht wordt besteed aan de vraag: ben ik wel goed genoeg om kerkelijk kinderwerker te zijn? Een hele herkenbare vraag. We vragen een gelovige moeder of zij ook kindernevendienst wil geven. “Ik ben niet geleerd hoor” is haar eerste reactie.
Ook het niet behalen van de doelstelling van een activiteit komt aan bod. Ik denk aan die keren dat de kindernevendienst van geen meter loopt. Dat kan je immers zo maar overkomen. Word dan niet moedeloos maar gebruik de evaluatie als een leermoment, zeggen de schrijvers van het boek.

Toerusting

Nadenken over je eigen toerusting. Wat een goed idee! Gelukkig zie ik veel kindernevendienstcollega’s terug als er activiteiten voor jeugdwerkers georganiseerd worden. Maar eigenlijk doen wij als kindernevendienstleiding niet systematisch aan scholing of training. De inleiding van de predikante op de onderwerpen van het leesrooster daargelaten. Kan je dat toerusting noemen?
Dit najaar waren wij in de gelegenheid om de basiscursus kindernevendienst te volgen. Een cursus vind ik zelf de meest ideale vorm om te leren maar dit boek kan een waardig alternatief zijn.

Praktische onderwerpen

Het handboek voor kinderwerkers bevat een hoofdstuk over hoe je een verhaal kunt vertellen, in plaats van voorlezen. Dat ga ik proberen toe te passen.
Andere onderwerpen:
Zintuigen aanspreken (meervoudige intelligentie), bidden, bijbellezen en het voeren van een geloofsgesprek. Veiligheid, misbruik, jaarprogramma en jaarplanning.

Positieve benadering

Er is ook aandacht voor kinderen die extra zorg nodig hebben.
Het boek geeft een overzicht van problemen die je bij kinderen tegen kunt komen. De insteek is dat er bijzondere kinderen zijn, die zich soms lastig kunnen gedragen. Dat is een andere benadering dan dat het sowieso lastige kinderen zijn. Die positieve benadering van vrijwilligers en kinderen vormt een doorlopende lijn in het hele boek. Ik vind het een erg sterk punt aan deze uitgave.

Bruikbaar boek

Dit boek is zonder meer bruikbaar. Op sommige punten herken ik het taalgebruik en beeldgebruik niet. Bijvoorbeeld bij de vergelijking van een kerk met een troonzaal.
De hoofdstukken zijn niet al te lang waardoor je het boek het prettig snel kan doornemen. Een aantal hoofdstukken eindigt met tips en/of een verwerking. De verdiepende vragen kunnen aanleiding zijn om de inhoudelijke onderwerpen met elkaar te bespreken. Het boek is zeker ook te gebruiken als gespreksleidraad.
Het boek eindigt met een aantal handige bijlagen. Bijvoorbeeld het Onze Vader in gebaren. Bij de bespreking van methoden kom ik een heleboel onbekende namen tegen. Ik mis alleen een bespreking van Bonnefooi. Maar verder lijkt mij dit handboek heel compleet.

Aanbevolen

Het boek krijgt van mij het stempel: aanbevolen. Of je nu begint met kerkelijk kinderwerk of al wat jaren meedraait.
Nu ga ik het snel inleveren bij de bibliotheek. Het handboek voor kinderwerkers mag van mij voortdurend uitgeleend zijn.

Over Handboek voor kinderwerkers

Website: www.handboekvoorkinderwerkers.nl
Schrijvers: Janneke Burger-Niemeijer, Nanda van Eijk, Reinier Sanders; Mirjam Dijkema (illustraties)
Amsterdam : Buijten & Schipperheijn Motief, cop. 2011, 175 p.
Reeks: Werken in de kerk
978-90-5881-570-5 € 16,90
Opzoeken in een bibliotheek
Bestellen bij uitgever Buijten & Schipperheijn Motief

Overzicht kindernevendienstmethoden

8 december 2015 toegevoegd:
JOP heeft een overzicht van kindernevendienstmethoden gemaakt.

Read Full Post »

Basiscursus kindernevendienst 3: verhalen vertellen, gebed en rituelen

Jammer dat het weer is afgelopen, de basiscursus kindernevendienst. Dat verzucht ik niet alleen maar meerdere deelneemsters. Op de 3e cursusavond hebben we wel erg veel gelachen onderling. Was dat de vorige keer ook al zo? Of komt het omdat we elkaar telkens een beetje meer leren kennen.

Verhalen vertellen

Een rondje inventariseren leert dat de meesten voorlezen. Alleen de mensen uit het onderwijs vertellen verhalen. Het geeft eigenlijk ook niet als je geen verhalen kan vertellen als leiding. Want je mag zijn zoals je bent. Heb je in het team van de kindernevendienstleiding iemand uit het onderwijs, dan krijgen de kinderen toch regelmatig een verhaal verteld. Bovendien valt er veel te leren over verteltechnieken, stemgebruik enzovoorts. Dat is een gedachte die hoop geeft.
We gaan deze avond niet oefenen, dat vind ik zelf niet erg. Ik denk dat je voor dat onderwerp minstens een hele avond moet reserveren plus thuis oefenen.

Bekende verhalen

Gelukkig komt mijn favoriete onderwerp ook ter sprake: de verhalen die met een grote regelmaat terugkeren. Dat vind ik saai en sommige kinderen vinden dat ook. Ik mag de januaririedel noemen: doop van Johannes de doper gevolgd door de bruiloft in Kana. En de vijf broden en twee vissen roept een ander. Ja, dat is altijd prijs in de zomervakantie.
“Ken ik al!” krijgen mijn collega leidsters soms te horen aan het begin van de kindernevendienst. Tja, dan wordt het moeilijk om de kinderen toch te boeien.

Andersom

• De cursusleidster stelt voor om in dat geval andersom beginnen. Met de verwerking. Als je aan het bijbelverhaal niet meer toe komt, is dat niet zo heel erg. De kinderen kennen het toch al.
• Of laat ze platen van het verhaal op volgorde leggen. Ik denk meteen aan de Kees de Kort bijbel of aan de prentenbijbel van Marijke ten Cate.
• Verstop puzzelstukjes in de nevendienstruimte en laat de kinderen een puzzel van het bijbelverhaal maken
• En ja, het kerstverhaal is eigenlijk ook altijd hetzelfde. Die kindernevendienst zou je ook eens anders kunnen aanpakken. Bijvoorbeeld met kunst.

Als je deze dingen doet in relatie tot kernboodschap, is het voor de kinderen niet zo saai en heb jij toch maar weer dat overbekende verhaal behandeld.

Gebeden

Eerlijk gezegd, vind ik het vreemd dat het onderwerp gebeden een hoofdonderwerp is in deze cursus. Want niemand bidt eigenlijk tijdens de nevendienst. In de kerk wordt dan óók niet gebeden. Het is wel een goed onderwerp voor zondagschoolleiding of als je aan clubwerk doet. Een enkele keer is bidden weleens onderwerp van een nevendienst.
Ik laat dit onderwerp tot me spreken als ouder en opvoeder, niet als kindernevendienstleiding.

Voorbeeld
De timing van het onderwerp is wel heel goed, op de 3e avond. We kennen elkaar al een beetje en zo kan het gesprek persoonlijk worden.
Ik lees in de reader dat je als kindernevendienstleiding ook altijd een voorbeeld bent voor de kinderen. “Al vertel je nog zoveel bijbelverhalen, voorleven en beleven blijft daarom belangrijker.” Vertel de kinderen maar hoe jij zelf bidt, laat het zien en leer zo op welke manieren je allemaal kunt bidden.

Symbolen

Het onderwerp symbolen wordt kort aangestipt. Waarom ze zo belangrijk zijn, herinner ik me nog goed van Kuidersma’s workshop.

Contact met predikant

Als kindernevendienstleiding van onze gemeente vergaderen we regelmatig met elkaar. De predikant geeft dan een vooruitblik op de lezingen en vertelt wat haar aanspreekt en wat ze gaat uitdiepen voor de overdenkingen. Tijdens de voorbereiding voor een specifieke zondag hebben we ook nog contact. Juist in de voorbereidingsperiode komen bij mij vragen naar boven. Bovendien kunnen we zo ook afstemmen voor het moment met de kinderen voor in de kerk. Gastpredikanten proberen we telefonisch te spreken. Ik ben altijd erg blij met het contact met de predikant. Want ik ben natuurlijk niets meer en minder dan een leek, als het gaat om het uitleggen van bijbelverhalen.

Ieder voor zich
Van de cursisten leer ik dat er soms helemaal geen contact is met de predikant. Nooit. Soms schrijven ze op een briefje waar de nevendienst over gaat en dat kan de predikant dan lezen in de consistorie. Tjonge. Daar sta ik echt van te kijken.

Contact leiding onderling
Maar wie weet wat we van elkaar oppikken. Ik hoor ook instemmend gemompel als we vertellen over het schriftje waarin we opschrijven wat er tijdens de nevendienst gebeurd is. Eerlijk gezegd komt er bij ons aardig de klad in, de laatste tijd. Zou dat online beter werken? In Brummen communiceert de leiding onderling via een afgeschermd weblog.

Eindconclusie

De basiscursus kindernevendienst volgen wij in 3 avonden. Alle avonden krijgen we informatie die goed bruikbaar is als je kindernevendienst geeft. Bijvoorbeeld in de vorm van achtergrondinformatie voor een beter begrip van het cursusonderwerp. De cursusleidster zelf praktijkervaring. Daardoor kan ze extra suggesties doen. Haar praktijktips worden vaak aangevuld met voorbeelden van de medecursisten. Dat is bijzonder verrijkend.
Door haar aanpak, laat de cursusleidster de deelnemers in hun waarde. Ik krijg niet het gevoel dat ik het anders aan moet pakken. Maar als ik een verbetering wil, heb ik nu wel bouwstenen om daar aan te werken. De stof is toepasbaar, dat kon ik al uitproberen. Ik heb enorm genoten van de cursus.

Contact cursisten
Gaat het lukken om onderling contact te houden? Ik hoop het. Een aantal cursisten heeft naar dit blog gekeken maar niet gereageerd. Jammer genoeg kan ik niet naar de inspiratiebeurs, dat is natuurlijk ook een ontmoetingsplek voor kindernevendienstleiding. Wel ontdek ik www.protestantszeeland.nl.

Dit is de laatste bijdrage over de basiscursus kindernevendienst.
Meer informatie over basiscursus kindernevendienst. De cursus wordt gegeven door JOP.
Dl. 2: Methoden en programma
Dl. 1: Over het kind en het groepsgesprek

Read Full Post »

Basiscursus kindernevendienst 2: methoden en programma

In een iets andere samenstelling gaan we een week later verder met de basiscursus kindernevendienst. Met als onderwerp kindernevendienstmethoden en het maken van een programma voor één kindernevendienst.

Afgelopen zondag heb ik kindernevendienst gehad en daarbij heb ik al wat kunnen toepassen van de aangereikte stof. Wij wijken in september af van het Matthëusrooster en verdiepen ons in Rechters. Heerlijk verfrissend vind ik dat, hoewel het bepaald niet gemakkelijk is om te begrijpen wat de verhalen ons nu te vertellen hebben. Er komt veel oudtestamentisch geweld en gruwel in voor, als ik het zo mag zeggen.

8N1

De 2e zondag uit de Rechterreeks gaat over een man die zijn god verliest. De zaterdag ervoor hebben we startdag van het jeugdwerk. Het zou best kunnen dat er dan veel kinderen thuis blijven de volgende dag. Ik kan me maar beter voorbereiden op een 8N1 nevendienst; kinderen van groep 1 t/m groep 8 bij elkaar.

Basiscursus toepassen in de praktijk

Tijdens de 1e cursusavond hebben we het gehad over de ontwikkelingspsychologie van het kind en over meervoudige intelligentie. Nu kan ik proberen om zoveel mogelijk leeftijden aan te spreken. Ik weet een beetje waar ik op kan letten:
< 6 jaar: verhaal is waar. Met het voorlezen probeer ik rekening te houden met het letterlijk aannemen van de verhalen door de kleintjes.
10-12 jaar: verbanden. Met de oudere kinderen bespreek ik waar dit verhaal staat in de bijbel. Welk verhaal komt hier voor en hier na.
10-12 jaar: actualiteit. En de link naar de actualiteit is helaas eenvoudig te leggen. Zijn er gebieden op de wereld waar geen regels zijn en iedereen maar een dodde doet, doet wat hem zelf goed dunkt?
M.I. lichamelijk-kinestetisch talent. Voor jongens houd ik de optie open voor een enigszins wilde verwerking.

Het voelt goed om een beetje het idee te hebben om met alle kinderen rekening te houden. Zonder de cursus was het bij een gevoel van onmacht gebleven, nu kan ik er iets aan doen.

Methoden

Vorige week was het al duidelijk: we gebruiken allemaal dezelfde methode: Kind op Zondag. Dat is mooi, dat betekent dat we niet al te lang stil staan bij de verschillende methoden. Een enkeling heeft vertel het maar erbij. Daarin schijnen heel veel verwerkingssuggesties te staan.

Als ik terloops vertel dat er heel weinig gezocht is naar de blogtekst over Richteren, zegt één van de cursisten: ja, als je 2 methoden hebt, kies je heel vaak voor het makkelijkste verhaal en laat je de moeilijke onderwerpen liggen. Ja, zo zal het wel werken. Maar dat lijkt me niet leuk voor de kinderen.

Kinderen van de zondagsschool op een zendingsfeest. Meliskerke, 1938

Doelstelling kindernevendienst

Weten we eigenlijk wel waarom er kindernevendienst is in onze kerk? Wat willen we ermee bereiken? Wie ging vroeger zelf naar de kindernevendienst of naar de zondagsschool? En hoe heb je dat ervaren?
Prachtige ervaringen komen bij dit onderdeel naar voren. En het bepaalt ons bij het waarom.

De persoonlijke motivatie komt ook ter sprake: wat wil jij bereiken bij het kind door het geven van de kindernevendienst. Door hierover na te denken, door jezelf uitspraken te horen doen, word je jezelf weer bewust van de bron waar uit je put. Deze bewustwording hoort absoluut thuis in een basiscursus.
De sfeer wordt extra leuk vanwege de hilarische herinneringen die naar boven komen bij het bespreken van de vraag: wat vinden jullie geschikte activiteiten voor een kindernevendienst?

Programma maken

Tot slot van die avond staan we stil bij hoe je een kindernevendienst in elkaar kunt steken:

• Kies één kernboodschap
• Verbind die kern aan een thema uit het leven van de kinderen
• Kies een werkvorm dat bij het thema past
• Voeg alle onderdelen bij elkaar
• Doe de praktische voorbereidingen: vorm bijbelverhaal, knutselspullen verzorgen, enz.
• Bedenk hoe je de kinderen met de kernboodschap weg laat gaan

De cursusleidster heeft praktijkervaring en dat is natuurlijk een voorwaarde voor het geven van een cursus. Maar ook erg handig voor de kleine voorbeelden, tips en trucs. De cursusleidster weet dat een kindernevendienst plotseling voorbij kan zijn. Dan staat ineens de koster in de deuropening. O, we moeten terug naar de kerk. Dan moet je al nagedacht hebben over hoe de kinderen met de kernboodschap weggaan. Daar wil ik de volgende keren extra op letten.

Er komen ook nog nieuwe programmaonderdelen ter sprake zoals opwarmer en verkenning van het onderwerp. Dat prikkelt wel om nog creatiever na te denken over het bijbelverhaal van de zondag.
Het contact met de predikant wordt niet genoemd. Ik vind dat dit wel hoort bij het voorbereiden van de nevendienst. Maar ik weet al dat dat wel ter sprake komt tijdens de 3e cursusavond.

Vervolg

Avond 3 van basiscursus kindernevendienst gaat over: verhalen vertellen en gebed en rituelen.
Meer informatie over basiscursus kindernevendienst. De cursus wordt gegeven door JOP.
De 1e cursusavond is beschreven in: Basiscursus kindernevendienst 1 : over het kind en het groepsgesprek.
Bron foto: Beeldbank Zeeland.

Overzicht kindernevendienstmethoden

8 december 2015 toegevoegd:
JOP heeft een overzicht van kindernevendienstmethoden gemaakt.

Read Full Post »

Basiscursus kindernevendienst 1: over het kind en het groepsgesprek

We komen uit 5 Walcherse dorpen en zijn allemaal met kindernevendienst bezig. Sommige 3 jaar, anderen 43 jaar(!)
Heeft het wel zin om op cursus te gaan als je al lang kindernevendienst geeft? Ik vind van wel. Ik leer veel nieuwe dingen die ik wil uitproberen. En ik heb nu verklaringen voor gebeurtenissen. Daarom was het die ene keer zo stil tijdens de verwerking. Alle kinderen zijn rond de 10 jaar en we doen een kwis/puzzel. Dat vinden ze op die leeftijd dus echt leuk.

Kindernevendienst. Protestantse kerk / Freek Visser

Han Gerlach

Dankzij het Han Gerlach fonds kunnen we deze cursus doen. Het is een stimuleringsfonds voor scholing van gemeenteleden. Eén Walcherse predikant heeft zijn collega’s aangeschreven of er nog belangstellenden zijn voor de cursus en zo is het balletje gaan rollen.

Wij krijgen de cursus in 3 avonden:

• leefwereld kinderen
• groepsgesprek
• visie op kindernevendienst en verschillende methoden
• programma voor één zondag in elkaar zetten
• verhalen vertellen
• gebed en rituelen

Eén blogtekst over deze cursus wordt te lang. Het verslagje komt ook in drieën.

Hoe doen jullie dat?

Die vraag wordt vaak gesteld en we krijgen ook ruimte om de antwoorden aan elkaar te geven.
Op alle dorpen is er één groep voor alle kinderen. Ik wist niet dat het op de andere dorpen ook al zover was. We staan allemaal voor de uitdaging om kinderen met verschillende leeftijden aan te spreken.

Ontwikkeling van kinderen
Het is boeiende materie om te horen over de leefwereld en ontwikkeling van kinderen. En ik word alleen maar bevestigd in mijn idee dat het een enorme kluif is om zowel een kind van 4 als een kind van 12 te boeien en te raken. Maak je de kindernevendienst te makkelijk, dan blijven de oudere kinderen weg, dan mis je ook je doel.

Meervoudige intelligenties (M.I.)

Bij M.I. spreek je een kind op een andere manier aan. Het kind dat zo van toneelspelen houdt, kan je geen groter plezier doen dan het bijbelverhaal uit te spelen.
Maar om M.I. goed toe te kunnen passen moet je de kinderen wel goed kennen. Lukt dat als je slechts 1 x per 2 maanden kindernevendienst mag geven, zoals ik tegenwoordig? Lukt dat als je dan weer andere kinderen ziet dan 8 weken geleden? Kan je zo de kinderen goed genoeg leren kennen om M.I. toe te passen?

Groepsgesprek

We praten in kleine groepjes over het begrip groepsgesprek. Is dat wanneer jij als leiding vragen stelt aan de kinderen? Of is dat wanneer kinderen onderling ook met elkaar praten? Dat eerste vind ik makkelijker om mee om te gaan. Als de kinderen onderling gaan praten over het onderwerp van die zondag, dat vind ik het wel het mooist om getuige van te mogen zijn.

Uitdiepen van onderwerpen op verzoek
Ordeproblemen worden ook genoemd maar er is niemand die er echt op ingaat.
Zo verloopt deze cursus. Bij de onderwerpen waarvoor één van ons meer dan gemiddelde belangstelling voor heeft, wordt stilgestaan. Bovendien kan je aangeven of je de volgende keer extra aandacht wil voor een bepaald onderwerp.

Vervolg
Avond 2 van basiscursus kindernevendienst gaat over: methoden en een programma voor één kindernevendienst maken.
Meer informatie over basiscursus kindernevendienst. De cursus wordt gegeven door JOP.

Read Full Post »