Verschilt het nou veel, of je een bijbelverhaal vertelt aan kinderen of aan demente ouderen? Op een ochtend ga ik het gewoon doen. Proberen. In een huiskamer van een groot verzorgingstehuis.
Ik heb nog nooit meegemaakt dat een aantal kinderen meteen in slaap valt als ik begin te vertellen. Daar lijkt het er bij deze ouderen wel op. Aan de andere kant zal je een kind niet snel horen zeggen: en toch ben ik mijn ouders dankbaar dat ze me zo hebben opgevoed, zo met de kerk en bijbel.
De tafel is aan de kant geschoven, de kring opnieuw gevormd zodat iedereen de woestijn goed kan zien
Aanleiding
Een gemeentelid ziet mij het exodusverhaal vertellen tijdens een gezinsviering. De vertelmanier is geïnspireerd op de godly play methode. Slaat het ook aan bij ouderen? Bij demente ouderen? Wil ik het een keer aan haar groep vertellen?
Godly play vaker ingezet
Ik ben niets meer of minder dan een amateur die toevallig wel heel erg mooi vrijwilligerswerk mag doen: bijbelverhalen ontdekken met kinderen.
Zo begin ik ook aan dit avontuur. Omgaan met mensen met Alzheimer ken ik zelf alleen vanuit mijn privésituatie. Maar ik weet dat de godly play methode ook toegepast wordt bij bijzondere mensen met uitdagingen, zoals bij dementerenden. Het exodusverhaal reist al een tijdje met me mee. En ik hoop ook op begeleiding van die Ene. Ik ga me voorbereiden en het gewoon proberen.
Voorbereiden
Er is wel materiaal te vinden over ervaringen die al zijn opgedaan. Jean Jacques Suurmonds boek: Meer geluk dan grijsheid, is te lezen als e-book en ik lees nog meer over die nare ziekte Alzheimer.
Onbekend terrein
De mensen merken wel wat er gaat gebeuren, zegt de welzijnsmedewerkster met wie ik contact heb. Een prima opmerking om mij minder zenuwachtig te maken want ik vind het best spannend.
Verhaal centraal
Op een regenachtige maandagmorgen is het zover. Ik geef alle bewoners een hand. Er zijn er 5. Een pastorale medewerker die net op bezoek is bij een van de bewoners blijft er bij. Hij wil wel eens weten wat ik ga doen. Tijdens het koffiedrinken kan ik een beetje wennen aan de mensen en hoe ze reageren.
Ik wil graag dat ze de woestijn goed kunnen zien. De tafel wordt opzij geschoven. De mensen zitten in een kring. Ikzelf ga op een krukje zitten met de bak met zand voor me.
Vertellen
Tijdens het vertellen probeer ik oogcontact te houden met de aanwezigen. Voor zover dat mogelijk is. Bij één persoon meen ik te merken dat de aandacht verslapt als ik mijn handen niet gebruik. Ze volgt me wel als ik de poppetjes in het zand verzet. Ik kan bijna niets van de gezichten aflezen. Dat contact is zeker anders dan wanneer je met kinderen werkt. Men is wel stil.
Napraten
Dan ga ik proberen met ze te praten over het verhaal. Eén aanwezige vindt het wel aardig dat ik het verhaal vertel maar ze kent het al lang. Zij moest immers elke zondag naar de kerk en ook thuis werd altijd bijbel gelezen. Maar een echt gesprek is niet mogelijk; elke keer wordt met precies dezelfde zinnen gereageerd. Waarop ik ook reageer alsof het zojuist vertelde nieuw voor mij is.
Mijn ouders waren heel streng. Mijn vriendinnen mochten op zondagmiddag naar het strand maar ik moest mee naar de kerk. Nou, dat vond ik niet altijd zo leuk hoor. Dat mag je gerust weten.
Kracht
En dan, als ze weer op precies dezelfde manier reageert, voegt ze iets nieuws toe aan de zinnen. Toch ben ik blij dat mijn ouders me zo opgevoed hebben want het geeft je kracht he?
Wauw! Herkennen de anderen dat?
Als je het moeilijk hebt kan je bidden, zegt een andere bewoonster. Meer zal ze niet zeggen.
Wat bijzonder dat deze ouderen zo de kracht in hun leven herkennen en benoemen. Ik probeer nog verder te praten maar dat lukt niet meer. Tijd om te stoppen.
Onrustige omgeving
In de tijd dat ik er ben, is het best onrustig in de huiskamer. Er komen allerlei mensen binnen, er wordt getelefoneerd en van één bewoner wordt ondertussen bloed afgenomen. Ik probeer stoïcijns door te gaan. Zou er anders nog meer gereageerd zijn?
Tasten
En wat is het zoeken. Naar woorden. Naar contact. Ik vul mijn rol in door vragen te stellen en te reageren op eventuele reacties. Met samenvatten of een wedervraag stellen.
Dus u zegt: mijn ouders leven niet meer maar wat blijft zijn de bijbelverhalen. Mag ik het zo zeggen?
Spelen
Als ik vertel hoe graag de kinderen met het zand wilden spelen en de ouderen vraag of ze dat ook willen, word ik echt vreemd aangekeken. Nou ja, het was te proberen. De matzes laat ik achter voor de broodmaaltijd. Die leveren geen herkenning op.
Opruimen
En dan gaat het zand weer in de emmers. Mijn geknoei wordt opgeruimd en de tafel komt weer op zijn plaats. Ik geef iedereen weer een hand. Zou het tot een volgende keer zijn?
Bijzonder
De welzijnsmedewerkster vindt een hele bijzondere ochtend zo. Zij is onder de indruk en gaat haar collega’s vertellen wat er gebeurd is.
De pastorale medewerker die op bezoek is, is ook enthousiast. Ik mail de geestelijk verzorger van de instelling en stuur hem na afloop een verslagje. Hij wil er graag een keer over doorpraten.
Geen groepsgesprek gewend
De mensen zijn het niet gewend om op deze manier in een groep te praten, krijg ik als feedback. Zou een andere verwerkingsvorm geschikter zijn? Welke? Toch vind ik de resultaten heel bijzonder.
Wordt vervolgd?
Wij houden het zand nog maar even bij ons. Wie weet mag ik doorgaan met vertellen, Andrea.
Meer informatie
- Discovery to recovery: Godly Play for Alzheimer’s patients
- Deel 2 van het artikel bevat ook een omschrijving hoe je deze vertelmanier kan introduceren, hoe je dementerenden in de gemeente kan bereiken met Godly play, welke verhalen het meest geschikt zijn om te gebruiken. Het exodusverhaal is er één van. Het idee van de naamkaartjes is ook een goed idee. Zeker als je als vreemde voor het eerst in de huiskamer komt.
- Ik heb diverse boeken geleend uit de bibliotheek, waaronder: Had ik het maar geweten: praktisch basisboek over de omgang met dementie voor familie en zorgverleners.
De foto is gemaakt door de welzijnsmedewerkster, ik heb toestemming deze te gebruiken op dit weblog.
Kindernevendienst weblog 