Ze is ook de juf van mijn zusje : bij het overlijden van een bekende van de kinderen

Het is zondag maar geen gewone. Er is een gemeentelid overleden. Veel kinderen uit het dorp kennen haar goed: een juf.
Het is zondag en we willen een eredienst houden. Ga ik maar doen alsof er niks aan de hand is? Nee. Verdriet hoort ook bij het leven.

Bekend

Ze is ook de juf van mijn zusje. Zo reageert een jongetje op mijn woorden: jullie hebben deze mevrouw goed gekend he? Natuurlijk weet ik het antwoord wel, de reactie moet de gastkinderen informatie geven. Dat is ook wat, zij hebben vakantie en komen terecht in een gemeente die rouwt.

Foto

We kijken naar een foto van haar. En hebben het over wat de mevrouw allemaal deed. Ze is juf en nog niet zo lang geleden is ze gestopt als kindernevendienstleidster. En aan grote kinderen vertelde ze ook bijbelverhalen en ze praatte met hen.

Wat deze juf doet

Als ik de kinderen zeg dat ik het heel erg vind voor haar man en kinderen dat zij er niet meer is, knikken ze instemmend. En ik vertel dat ik gebeden heb. Ik heb gevraagd of God voor de familie wil zorgen, ze wil troosten.
Maar ik heb ook dank u wel gezegd tegen God. Hij zorgt nu voor haar. En ik ben blij met alles wat deze mevrouw gedaan heeft. Al die keren dat zij een bijbelverhaal verteld heeft, aandacht gaf aan anderen.

Ze zijn aandachtig, de kinderen. Maar ook stil. We sturen een kaart naar de familie: Wij zijn verdrietig omdat onze juf er niet meer is.

Verder gaan met nevendienst

En dan gaan we door met wat de mevrouw ook altijd deed: we gaan een bijbelverhaal lezen. Van Jezus die over de zee loopt en Petrus die naar hem toekomt.
En het wordt weer een gewone kindernevendienst.

Vertrouwen

Zie je er tegen op? Vraagt de predikant nog van te voren. Nee, ik heb wel vertrouwen in een goede tijd met de kinderen. En ik hoop dat het ook goed geweest is, Andrea.

Heb jij weleens nevendienst gehad in de tijd nadat een goede bekende van de kinderen is overleden?
Hoe heb jij het aangepakt?

Read Full Post »

Overledenen herdenken met de mantel van Elia, 2 Koningen 2:1-15a

2 Koningen 2:1-15a staat op het rooster. Een toepasselijk verhaal voor de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Dan herdenken wij de overledenen.
Terwijl Elia in de hemel wordt opgenomen, valt zijn mantel naar beneden. Elisa ziet het gebeuren en raapt de mantel op.
Nu weet Elisa dat hij 2 x de geest van Elia erft. En op de terugreis, splijt het water van de Jordaan ook voor Elisa.

De mantel van Elia is voor Elisa

Herdenkingsritueel

We kunnen als inleiding napraten over het ritueel dat wij in de kerk hebben bij het herdenken van de overledenen. En natuurlijk of de kinderen iemand moeten missen.

Voorlezen

In slechts 2 kinderbijbels die ik thuis heb staat het verhaal:

• Verhalen uit de bijbel : met uitleg in woord in beeld / Claude-Bernard Costecalde
  (dat de mantel valt wordt niet genoemd maar er is wel veel extra uitleg)
• de bijbel voor jongeren : verhalen en feiten in woord en beeld / Selina Hastings
  Zelfs met tekening waarbij te zien is dat Elisa de gevallen mantel opraapt
• In de tienerbijbel
• Elisa wordt door God geroepen
• De dood van Elia

Betekenis bijbelverhaal

Er is veel te vertellen over de betekenis van dit bijbelverhaal. Herkennen de oudste kinderen parallellen met andere bijbelverhalen? Weten de jongsten dat een mantel een jas is? En wat heb je aan een jas?

Erfenis

Ik kan 2 voorwerpen meenemen die ik van mijn vader geërfd heb: een snoeischaar en een trui. Dat moestuinieren heb ik van hem. En ik heb zijn trui gekregen. Hij lijkt dubbel zo warm te zijn dan een gewone.

Wat heb jij geërfd?

Zo is wel een gesprek op te zetten met de kinderen. Herkennen zij eigenschappen of vaardigheden die in hun familie doorgegeven worden? Of misschien hebben ze een klasgenote die nu al goed kan zwemmen al bijna net zo goed als haar moeder die weleens in de krant staat. Of zagen ze de buurjongen laatst thuiskomen met een gewonde vogel? Gaat hij later dierenarts worden net zoals zijn opa?

Ik ben benieuwd of we ook woorden vinden van troost.

Verwerking

• Misschien kunnen de kinderen een soort DNA-kaart maken van zichzelf. De jongsten al tekenend, de oudsten meer met woorden? Een beetje als voorproefje als we volgende week gaan kijken naar de vrouwen van wie Jezus afstamt.
• Het lukt me misschien ook nog om een mantel te tekenen op stevig papier. Die kunnen we volplakken met verschillende lapjes stof. De stofjes symboliseren wat we meekrijgen van onze voorouders, voorgangers.
• Kleurplaat mantel 1
• Kleurplaat mantel 2

Heb het goed met elkaar, Andrea.

Meer informatie:

• Bron afbeelding: Rijksmuseum : Hemelvaart van Elia, anoniem, 1525 – 1530 houtsnede,
• 2 Koningen 2:1-15a
• Meer blogteksten over de laatste zondag van het kerkelijk jaar

Read Full Post »

Eeuwigheidszondag 2012 : biedt nieuw perspectief op de Goede Herder

De kindernevendienst op de laatste zondag van het kerkelijk jaar is er een uit de categorie: juweeltjes. Wat een voorrecht om op eeuwigheidszondag met de kinderen het gesprek te voeren over de Goede Herder (Johannes 10, 1-18). Hoe ga ik dit verwoorden? Ik publiceer gewoon de tekst van de e-mail die ik aan de kinderen stuur. Ik pas de tekst een beetje aan.

De kinderen krijgen vooraf deze schets met uitleg.

Brief aan de kinderen

nogmaals heel erg bedankt dat jullie er waren vanmorgen en mee wilden helpen.
Zelf vond ik het ook spannend hoe alles zou verlopen. Maar het is goed gegaan. We doen dit geen van allen elke dag.
Zagen jullie hoe mooi het licht is uitgedeeld en steeds meer werd?

Het gesprek in de kindernevendienst vond ik ook heel fijn. Dat jullie elkaar de ruimte gaven om te praten over het missen van een opa, was goed. Dank je wel daarvoor.

Eén van jullie gaf aan nu op een andere manier naar het verhaal van de Goede Herder de kijken. Hoe zei hij het ook al weer: ik vind het een fijne gedachte, voor mijn pas overleden opa.

Het deed me goed dat één van jullie aangaf te begrijpen waarom we het juist vandaag over de Goede Herder hebben.

Nogmaals dank.

Een goede week,
vriendelijke groet,
Andrea

Read Full Post »

Gods koninkrijk Matteüs 24:14-35

Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar 2010-2011 staat het Matteüs evangelie nog één keer op het rooster. Gods koninkrijk is het onderwerp, of het eind der tijden.
Ik ben al op mijn gewone manier deze kindernevendienst aan het voorbereiden als ik besluit dat het anders moet. Nee, ik ga proberen het geleerde van de basiscursus toe te passen. Een streep door het spiegelverhaal “mooi paasweer” uit Bonnefooi 2003. Daar wil ik alles omheen organiseren maar dat is geen goede start. Ik begin overnieuw met de voorbereiding.

Kern Matteüs 24: 14-35 bepalen

Wat is het moeilijk om de kern te bepalen. Wat wil ik ze meegeven? De zaterdag ervoor is het sinterklaaskinderfeest. Er zullen wel niet veel kinderen aanwezig zijn. Met 4 kinderen is afgesproken dat ze komen. Zij hebben een rol in het herdenkingsritueel in de kerk. Twee kinderen leggen de gedenkstenen neer en twee kinderen delen de kaarsen uit.

Zijn de kinderen thuis voorbereid?

Zijn de kinderen thuis voorbereid op deze zondag? Hebben ze met hun opvoeders gepraat over hoe de hemel eruit ziet? Wat gebeurt er allemaal in de eindtijd? Ook de predikant betwijfelt of de kinderen voor deze ene speciale kindernevendienst worden voorbereid. Het is misschien een goed idee om volgend jaar alvast een stukje in het kerkblad te schrijven. Maar dan moeten we echt op tijd zijn.
De vorige zondag hebben we het in de kindernevendienst al over de gedachtenisdienst. Die kinderen zijn in ieder geval voorbereid op de rituelen in de kerk.

Thema

Voor mij springen er twee onderwerpen uit:

• het eind der tijden is ook het eind aan vervelende dingen zoals: ziekte, pijn, pesten en oorlog
• zeg niet eens komt die dag, breng die dag

Eigenlijk wil ik het ze allebei meegeven. Maar dat wij allemaal de hemel een stukje op aarde kunnen brengen, dat vind ik zelf het mooist. Dat is niet: stil maar wacht maar. Dat is: handen uit de mouwen. Dit wordt het, de predikant is accoord.

Werkvorm

Welke spelletjes/verwerking hebben het thema begin van iets goeds? Ik surf mijn gebruikelijk rondje op internet. Bezoek bijvoorbeeld www.jeugdwerkidee.nl maar vind niks. Moeten we Witte Zwanen Zwarte Zwanen gaan spelen? Als er nu veel kleuters zouden zijn kan dat. De aanwezige kinderen komen uit groep 5 en 8. Die vinden dat spel vast te kinderachtig. Bovendien is de ruimte veel te klein. We kunnen naar onze stoel toe lopen, dan houdt het wel op, op de zolderverdieping.
Het wordt een vrije opdracht, teken, maak een collage, doe iets met de verhalen die jullie gehoord hebben.

Programma voor jong en oud

Naast die grote kinderen zou er nog één jongetje uit de jongste groepen bij kunnen zijn, een kleuter. Hij gaat het verhaal letterlijk opvatten. Het prentenboek Hemels / Patrick McDonnell is echt geschikt voor dat jongetje. Het poesje benadert de wereld anders dan normaal. Hij krijgt ook andere reacties terug.

Wat is het verband van dit verhaal met de rest van de bijbel? Dat vinden de groteren op hun beurt interessant.
Het verhaal van de rabbi laat de oudere kinderen zien hoe je dicht bij de hemel kan komen. Het verhaal: Naar de hemel : een chassidische legende komt uit: Gouden sleutel / Baukje Offringa.
Zo probeer ik met alle leeftijden rekening te houden.

Kop

De kop heb ik niet zo goed bedacht. In de kerkdienst zien de kinderen de grote mensen een kaars aansteken. Ze zien en voelen de emotie. Daar ga ik eerst over praten en meteen naar hun eigen emoties vragen. Gelukkig zijn er geen dierbaren dicht in de buurt van de kinderen of mezelf overleden. Dat zou het gesprek absoluut anders maken.

Staart

De staart komt beter aan bod. In deze kerk is het niet gebruikelijk dat de kinderen terugkomen in de kerkruimte. Ze maken zo’n 10 minuten van de eredienst mee. De rest van de tijd blijven ze in hun eigen ruimte. Ik vind het erg jammer dat de kinderen niet meer terugkomen in de kerk. Ze bidden niet mee en krijgen ook geen zegen.
Navragen leert me dat de nevendienst eigenlijk nooit afgesloten wordt. Even potloden en pennen neerleggen, jongens en meisjes. Ik stel voor om de kindernevendienst af te sluiten met een gebed.

Praktijk.

We hebben een goede ochtend samen. Ik gebruik het bijbelverhaal uit de Costecaldebijbel. Eén jongen komt zelf met een ander geschikt voorbeeld van een anti-schepping van God: de ark van Noach. Toen maakte God ook kapot wat hij geschapen heeft. Ik vraag: denken jullie nooit: wanneer houden ziekte, oorlog, pesten en andere vervelende dingen nou op? Wil je niet dat het nu al zover is?
Een andere omschrijving voor zo’n zalige periode komt er niet 1-2-3 uit maar met een beetje hulp: de hemel. Bij het woord hemel denken de kinderen aan de kleur wit en aan bloemen. Een jongen heeft in een TV-programma gehoord van een meisje dat zichzelf dood maakte omdat ze zo graag naar de hemel wilde.

Werken aan vrede

Ik leg uit dat Israël een keer een baas had die hard naar vrede zocht met de Palestijnen. Hij was goed op weg maar werd doodgeschoten. Vermoord tijdens zo’n bijeenkomst die jullie nu wel vaker op TV zien: mensen komen bij elkaar voor de vrede en verandering. Tijdens zo’n bijeenkomst werd een lied gezongen. Daarin staat de regel die ik zo mooi vind.

Richt je ogen op de hoop,
niet door het schuttersvizier.
Zing het lied van de liefde,
niet van de oorlog.
Zeg niet eens komt die dag,
breng die dag, dat is geen droom.
En juich voor de vrede
op de pleinen.

Bagage

Wat mooi om te merken dat de kinderen al heel wat bagage hebben. Als inleiding op het verhaal van de rabbi vraag ik wat een rabbi is. Het antwoord dat ik krijg is veel beter dan datgene wat ik bedacht had tijdens mijn voorbereiding. Een rabbi is een leermeester maar dan van de joden, zegt de jongen. Een betere uitleg dan wat ik wilde zeggen: een soort dominee. De oudste kinderen vragen door en vullen aan. Ik ben het niet van plan maar krijg ook geen enkele kans om historische onjuistheden te verkondigen. We houden elkaar scherp.

Verwerking

Met de werkvormen ben ik niet origineel en boor ik niet alle intelligenties aan. De jongens zitten heel de kindernevendienst stil, we doen niks met getallen, kijken, muziek, natuur en samen. Maar na het geven van de vrije opdracht zit mijn buurman maar te dralen en te aarzelen. Je mag ook een woordslinger maken hoor. Of een gedicht. Hij begint met rabbi. Welk woord begint er met een i vraagt hij. Na een paar minuten zegt hij: klaar. Hij heeft een prachtig gedicht gemaakt. Sommigen hebben de hemel getekend met veel bloemen. Weer anderen de kleermaker die achter de rabbi aan sluipt.

Gedicht Rabbi

Meer

Kleurplaat, huilend hoofd, wereldbol in oog
Prentenboek: Dag oude beer / Udo Weigelt.
Hebben jullie aanvullingen op deze kindernevendienst?

Wordt vervolgd

In het nieuwe jaar sluiten we naadloos aan op dit onderwerp. Dan gaan we op zoek naar de koning. Voor Gods koninkrijk. We zingen op de 1e Advent gezang 119 vers 5. Ook de Richterenreeks van september wordt mooi voortgezet.

Basiscursus

Ik probeer de aangereikte leerstof uit de basiscursus kindernevendienst toe te passen. Voor mijn gevoel komt er zo veel meer lijn in de nevendienst. De onderdelen vullen elkaar aan en maken het geheel sterker. Voor mezelf heb ik het gevoel dat ik bij alle onderdelen beter weet waar ik nu mee bezig ben.

Read Full Post »

Toen heb ik jou gedragen : laatste zondag van het kerkelijk jaar 2010

Lerende organisatie
Ook een kerkgemeenschap kan leren. Dit jaar verloopt de herdenking van de overledenen weer zoals we het gewend zijn geraakt. Als een integer ritueel. De plaats van de gedachtenis in de dienst verschuift van na de overdenking naar vóór de overdenking.

Rol voor kinderen
Dat betekent wel dat we de kindernevendienst niet kunnen gebruiken om de kinderen uit te leggen wat er gaat gebeuren. We kunnen ze ook niet instrueren wat ze moeten doen. Dat gebeurt nu vooraf. Twee meisjes werken mee aan de dienst. Zij leggen de stenen op de tafel zodra de naam van de overledene genoemd wordt.

Stenen
De namen worden voorgelezen met pauzes.  De cantorij zingt tussendoor. Voor elke overledene steekt de ouderling van dienst een kaars aan. En er wordt een steen neergelegd door een kind.

Kaarsen
Alle aanwezigen kunnen een kaars aansteken. Geen waxinelichtjes deze keer maar lange dunne kaarsen met het christenmonogram erop. Om de kaarsen zijn ronde druppelvangers geschoven. De meisjes hebben een brandende kaars om het licht door te geven. Er staat een grote bak met zand waarin de kaars gezet kan worden.

De kaarsen worden in een bak met zand gezet.

Ochtendgloren
Toevallig of niet, alle kaarsen zijn bijna even hoog. Het lijkt één horizontale rij van licht. Je kan er een horizon met een streep licht in zien.

Uitleggen
In de kindernevendienst krijgen de kinderen de betekenis van de stenen te horen. Ze kunnen zien dat er Jaweh op staat. Geschreven in die bijzondere letters. Maar natuurlijk horen ze ook waaróm Gods naam op de steen staat.

Verloren schaap
De overdenking komt uit Lucas 15:3-6, het verhaal van het verloren schaap. Mijn collega gebruikt de navertelling over het verhaal van het verloren schaap uit het boek: En dat is zeven. Dit kinderverhaal is echter wel verweven met het beeld van de Legioen, Lucas 8:29-32.

Legioen
Ik ben heel erg benieuwd: Hoe heeft mijn collega dat verhaal met die Legioen verteld? Ik heb er het kwaad van gemaakt, zegt ze. Wat een slimme oplossing! Ieder kind kan zich er iets bij voorstellen.

De herder draagt het schaap op zijn schouders.

Bloemstuk
Tijdens de voorbereidingsvergadering vertelt de predikante al dat een gemeentelid het liturgisch bloemstuk zal verzorgen. Het is prachtig geworden. Je ziet er de herder in met het geredde schaap op de schouder.

Aandachtig vervaardigd
Het is de hele week spannend of de gebruikte amaryllissen op tijd open gaan. De kamer wordt warm gestookt voor het bloemstuk. Ho, nu gaat het weer te hard. Het bloemstuk verhuist weer naar een koelere plek. Eén bloem wil niet uitkomen maar daar wordt een kunstig noodverband omheen gelegd met een bloem die al wel zo ver is.
“Ze is er steeds mee bezig” vertelt de man van deze creatieve vrouw. Alhoewel ik niet zulke creatieve vingers heb, voel ik me op een bepaalde manier verwant. Ook met het voorbereiden van een kindernevendienst ben je steeds bezig.

Gedragen
Het bloemstuk doet me ook nog denken aan het gedicht: Voetstappen in het zand.

Hopelijk weten de nabestaanden zich gedragen.

Read Full Post »

Herdenking overledenen in laatste kerkdienst kerkelijk jaar

Mooi ritueel
In de loop van de jaren bouwen de predikanten een heel mooi ritueel op bij de laatste eredienst van het kerkelijk jaar. Op de zondag vóór Advent, gedenken wij in onze gemeente de overleden gemeenteleden. Aan de familie vragen we of de naam van hun gestorven familielid genoemd mag worden in de dienst. En we nodigen ze ook uit om naar deze herdenkingsdienst te komen. Zo omringt de gemeente de nabestaanden bij de herdenking.
De dienst verloopt in het voorbije jaar niet fijn.

grafstenen / Frank Scherschel juli 1952

Verwachting
We hebben op dat moment geen eigen predikant, dus gaat er een gastpredikant voor. Wij hebben dan die ingetogen diensten van de vorige jaren in ons hoofd.
Ergens gaat het mis. De gastpredikant lijkt niet goed te weten wanneer er wat er gebeurt. Het oplezen van de namen gaat anders. Het komt rommelig over bij mij. Niet als een mooi ingetogen ritueel. Ik vraag eens heel voorzichtig bij een paar andere gemeenteleden hoe zij de dienst ervaren hebben. We voelen hetzelfde.

Afspraken maken
Persoonlijk denk ik dat er voor dit soort diensten een soort protocol gemaakt moet worden door de kerkenraad. Of taakgroep eredienst. Dan ligt de invulling van de dienst in predikantloze tijden niet op het bordje van de nevendienst. En ook niet op het bordje van de dirigent van de kantorij. Dan heeft de ouderling van dienst concreet materiaal in handen bij het contact met de gastpredikant. Er zijn natuurlijk wel mogelijkheden om dit vorm te geven.

Kinderen grote rol
De rol van de kindernevendienst bij de vorige herdenkingsdiensten heb ik eerder beschreven. Nu is er gelukkig weer een eigen predikant.

Materiaal
De Kind op Zondag heeft het thema engelen bij de gedachtenis van de gestorvenen.
In het boek: de kinderen van de binnentuin / Lieke van Duin, staat een verhaal: Leven doorgeven.
Op de kind op zondag website vind je het verhaal De wachtkamer. Dit verhaal komt uit het boek: Harde kern : verhalen bij levensbeschouwelijke thema’s.
Dezelfde website heeft ook een knutselplaat van een engel. Een erg “basic” engel maar dat is misschien wel mooi. Uitknippen op de dikke lijnen en in elkaar schuiven.

Jouw ervaring?
Wie heeft er ook ervaring met een kindernevendienstverwerking voor deze bijzondere zondag?

Boeken
Zie ook boeken over dood en rouwverwerking.

Read Full Post »

Juf, zij heeft een zusje en die is dood

In dagblad Trouw van 20 november 2008 staat een artikel: Achtbaan van emoties als helft van tweeling overlijdt
Ouders die tijdens of kort na de bevalling één kindje van een tweeling verliezen, moeten rouwen en feestvieren tegelijk.

Dat doet me denken aan die keer dat we de doop bespraken tijdens de kindernevendienst.
Het was heel druk. De sfeer was goed, de kinderen aandachtig.

En opeens zegt een meisje: Juf, zij heeft een zusje en die is dood.

Terwijl ze dat zei, wees ze op haar buurvrouw die ernstig knikte. Zo’n mededeling, die mag niet zonder reactie blijven:
Daar ben je vast verdrietig om. En misschien, af en toe, een beetje blij. Want jouw zusje is nu bij God.

Hij zei niks maar schuin achter de twee vriendinnen zat een jongen. Zijn zusje was nog maar kort geleden overleden.
Zijn broertje is de zondag daarna gedoopt.

Kindernevendienst. Moeilijk en toch ook weer mooi.

Read Full Post »